قرارداد مشارکت مدنی یکی از مرسوم‌ترین قراردادهای فضای کسب و کار است. وقتی برای اولین بار نام این قرارداد شنیده می‌شود، ذهن را به سوی عملیات‌های پیچیده حقوقی که چندین وکیل کارکشته را درگیر می‌کنند هدایت می‌کند. اما دراصل، واقعیت برخلاف این است و این نوع قراردادها برای انواع شراکت از قبیل ساخت و ساز، خرید و فروش، صادرات و واردات، سرمایه گذاری و… قابل و لازم العقد هستند. البته این گفته بدین معنا نیست که هرکسی بدون داشتن دانش و تجربه حقوقی کافی، می‌تواند به نوشتن این قراردادها بپردازد.
قراردادها باید توسط اشخاصی با سواد و تحصیلات حقوقی نوشته شود تا هیچ ابهامی در مفاد و اصطلاحات قرارداد برای طرفین وجود نداشته باشد. مثلا در پیامکی که اخیرا قوه قضائیه به مردم ارسال کرده‌است، به عبارت “اسقاط کافه خیارات” اشاره شده و توضیح داده شده است که همین عبارت کوچک، تمام اختیارات امضا کننده را از او ساقط خواهد کرد. قانون، مملو از اینچنین عبارات پیچیده و سنگین است. لذا این نیاز به وجود می‌آید که قراردادها از جمله قرارداد مشارکت مدنی، توسط افراد متخصص این حوزه تنظیم شوند.
کاربرد قرارداد مشارکت مدنی برای استارتاپ ها
فصل هشتم قانون مدنی از ۲ مبحث تشکیل شده‌است که مبنا و پایه اصلی قرارداد مشارکت مدنی می‌باشد.
- مبحث اول – در احکام شرکت: ماده ۵۷۱ الی ۵۸۸
- مبحث دوم – در تقسیم اموال شرکت: ماده ۵۸۹ الی ۶۰۶
تفاوت شرکت مدنی و شرکت تجاری
طرفین یک قرارداد مشارکت مدنی، با امضای این قرارداد یک شرکت مدنی را به اتفاق پدید می‌آورند. شرکت مدنی تفاوت‌هایی با شرکت تجاری دارد. تفاوت‌هایی که به این مقاله مربوط است عبارتند از:
- شرکت تجاری تحت نظر قانون تجارت و شرکت مدنی تحت نظر قانون مدنی قرار می‌گیرند.
- شرکت تجاری دارای شخصیت حقوقی می‌باشد اما شرکت مدنی اینگونه نیست.
- یک شرکت تجاری، می‌بایستی طبق ماده 2 قانون تجارت در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت برسد. اما شرکت مدنی نیازی به ثبت ندارد و تنها باید خود را با مواد مربوطه در قانون مدنی تطبیق دهد.
بنابراین، افراد می‌توانند بدون نیاز به ثبت شرکت، با امضای یک قرارداد مشارکت حقوقی استارتاپ خود را راه‌اندازی کنند. بنابراین، یک پسر یا دختر جوان که ایده‌ای در ذهن خود دارد اما سرمایه لازم برای اجرای آن در اختیارش نیست، به همراه شخص با تجربه‌ای که سرمایه‌ای در اختیار دارد اما نمی‌داند چگونه آن را افزایش دهد، می‌توانند با یکدیگر توافق کنند و شرکت مدنی خود را به وجود آورند.
قرارداد مشارکت مدنی استارتاپ، از کدام نوع است؟
انواع قرارداد مشارکت مدنی عبارتند از:
- مشارکت در ساخت
- مشارکت مدنی با بانک
- مشارکت مدنی خصوصی
قراردادی که باعث به وجود آمدن یک استارتاپ مدنی می‌شود، از نوع سوم است. در مشارکت مدنی خصوصی، بین عامل و مالک عقد می‌گردد. در مثال بالا، شخصی که ایده دارد عامل و شخصی که سرمایه دارد، مالک نامیده می‌شود. مالک باید 6 دانگ سرمایه‌ای که می‌خواهد وارد کند (اعم از مال منقول یا غیر منقول) را به رایگان در اختیار عامل قرار دهد. عامل نیز به مدیریت شرکت منصوب می‌شود اما بابت مدیریت خود هیچ حقوق و مزایایی دریافت نخواهد کرد.
برای مثال، یک برنامه نویس که توانایی تدریس برنامه نویسی دارد عامل نامیده می‌شود. در مقابل، شخصی که محل آموزشگاه، رایانه‌ها، میز و صندلی‌ها، دیتا پروژکتور، اینترنت و… را فراهم می‌کند، مالک قرارداد است.
مالک، حق دریافت هیچگونه اجاره‌بهایی از عامل، بابت ساختمان آموزشگاه و سایر مواردی که فراهم کرده‌است ندارد. در مقابل، عامل نیز هیچگونه حقی برای دریافت هیچ مبلغی بابت تدریس یا مدیریت آموزشگاه نخواهد داشت. درآمد مالک و عامل از این آموزشگاه، حاصل از شهریه هنرجویان خواهد بود که باید بر اساس توافقی که تحت چهارچوب محبث دوم از فصل هشتم قانون مدنی صورت گرفته، بین آنها تقسیم شود.
چه مواردی باید در قراردادهای مشارکت مدنی قید شوند؟
همانطور که گفته شد، مجری قانون بر اساس مواد ۵۷۱ الی ۶۰۶ قانون مدنی، حق اعمال حاکمیت بر فعالیت شرکت‌های مدنی را در اختیار دارد. لذا یک قرارداد مشارکت مدنی برای آنکه دارای اعتبار باشد، باید خود را با این مواد انطباق دهد. البته علاوه بر آن، شرط اول اعتبار یک قرارداد مشارکت مدنی که منجر به تشکیل یک استارتاپ خواهد شد، در ماده ۱۰ این قانون آمده است که بیان می‌دارد:
“قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده‌اند، در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد نافذ است.”
جهت انطباق با قانون مدنی، قید کردن مفاد زیر در قرارداد الزامیست.
ماده ۵۷۱ الی ۵۷۵:
- نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، شماره ملی، نشانی اقامتگاه قانونی و سایر اطلاعات مربوط به هر یک از طرفین قرارداد و تعیین جایگاه آنها اعم از مالک یا عامل.
- موضوع فعالیت شرکت، میزان سرمایه و مرکز اصلی شرکت و نحوه میزان سهم هر یک از طرفین در سود و زیان
ماده ۵۷۷ الی ۵۸۸:
- وظایف عامل، نحوه مدیریت شرکت، حقوق، حدود و اختیارات عامل و مالک، اذن و اختیارات هر یک از شرکاء (درصورتی که شرکا بیش از ۲ نفر باشند)
ماده ۵۸۹ الی ۶۰۶:
- نحوه تقسیم مال شرکت
نحوه نوشتن قرارداد مشارکت مدنی
هرکسی را بهر کاری ساختند!!
در مثال همین مقاله، کدنویسی یک برنامه کامپیوتری نیازمند تخصص و دانش برنامه نویسی است. همانطور که غیر از پزشک جراح کسی نمی‌تواند جراحی کند، غیر از یک مجتهد کسی نمی‌تواند حکم دینی صادر کند و غیر از قاضی کسی نمی‌تواند حکم قضایی بدهد، غیر از یک متخصص حقوقدان هم کسی نمی‌تواند یک قرارداد حقوقی تخصصی بنویسد.
در این مقاله به نحوه نوشتن قرارداد مشارکت مدنی اشاره کردیم. اما آیا عامل مقاله ما، تنها با خواندن چند مطلب برنامه‌نویس شده‌است؟ قطعا خیر. به عبارتی، یک فرد عادی قرارداد را “می‌نویسد” اما یک حقوقدان که در کمترین حالت ۴ سال به تحصیل قانون پرداخته است، آن را “تدوین می‌کند”.
اهمیت موضوع وقتی واضح‌تر می‌شود که به این نکته توجه کنیم: مالک و عامل تمام چیزی که در اختیار دارند را به میان خواهند آورد. پس در نوشتن قرارداد آسان گیری جایز نیست. یک حقوقدان بارها قرارداد تدوین کرده است، در شرایط مختلفی قرارداشته است، سرد و گرم قراردادنویسی را چشیده است و در هر شرایطی که به وجود بیاید، تجربه‌دارد که با استفاده از آن، می‌داند کدام عمل صحیح و کدام عمل خطاست. با مراجعه به صفحه نمونه قراردادهای آپلا، می‌توانید یکی از قراردادهای مشارکت مدنی که توسط این تیم حقوقی جوان و متخصص تدوین شده‌است را ببنید و در صورت تمایل، از آن استفاده کنید.